مطالعه تغییرات شاخص‌های تنوع زیستی جامعه پرندگان در تیپ‌های پوششی متفاوت جنگل شصت‌کلاته گرگان

نوع مقاله : علمی-ترویجی

چکیده

بررسی تنوع زیستی پرندگان در مطالعات بوم‌شناسی جنگل از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. هدف از این پژوهش بررسی تغییرات شاخص تنوع، غنا و یکنواختی گونه‌ای جامعه پرندگان در 4 تیپ پوشش گیاهی راش، راش- ممرز، ممرز- انجیلی و انجیلی- ممرز- بلوط در طول 3 فصل تابستان، پاییز و زمستان در جنگل شصت‌کلاته گرگان بود. ابتدا واحدهای رویشی همگن با استفاده از برداشت صحرایی تعیین شد. نمونه‌برداری از پرندگان به روش نمونه‌برداری نقطه‌ای انجام پذیرفت و نوع و تعداد تمام گونه‌های مشاهده شده در هر پلات در 3 فصل ثبت گردید. کمیت‌های تنوع گونه‌ای با استفاده از شاخص‌های سیمسون و شانون- وینر و یکنواختی با استفاده از شاخص‌های سیمسون و کامارگو محاسبه شدند. غنای گونه‌ای نیز در 4 تیپ پوششی محاسبه و مقایسه شد. براساس نتایج به‌دست آمده، بیش‌ترین مقادیر شاخص‌های تنوع مربوط به فصل زمستان و کم‌ترین مقادیر مربوط به تابستان بود. تنوع و غنای گونه‌ای در تابستان و پاییز در تیپ راش و در فصل زمستان در تیپ راش- ممرز نسبت به بقیه تیپ‌ها بالاتر بود. بیش‌ترین میزان یکنواختی گونه‌ای نیز در سه فصل در تیپ راش مشاهده شد. همچنین تیپ انجیلی- ممرز- بلوط پایین‌ترین مقدار غنا، تنوع و یکنواختی گونه‌ای را در هر سه فصل نشان داد. نتایج این پژوهش تأثیر فصل و تیپ‌های متفاوت پوشش جنگلی را بر تنوع زیستی جامعه پرندگان اثبات نموده و نمایان‌گر این است که هرچه به‌سمت فصل سرما و تیپ راش و راش- ممرز پیش می‌رویم مقادیر شاخص‌های تنوع افزایش می‌یابد. همچنین نتایج اهمیت وجود جنگل‌های بالغ را نشان داد. اگرچه جلوگیری از انجام بهره‌برداری برای حفظ تنوع زیستی بهترین راه‌حل محسوب نمی‌شود، ولی استفاده از روش‌هایی هم‌چون روش‌های گزینشی به‌عنوان یکی از مناسب‌ترین و پایدارترین راه‌حل‌های ممکن به‌منظور حفظ ساختار جنگل‌های مورد بهره‌برداری و ایجاد زیستگاه مناسب برای پرندگان و سایر جوامع حیات‌وحش پیشنهاد می‌گردد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Study on differences in biodiversity indices of bird community at different vegetation types in Shast-Kalate forest, Gorgan

چکیده [English]

The biodiversity of birds has very important roles in ecological researches of forest. The goal of this research was to study the changes in diversity, richness and evenness of bird community in four vegetation cover types, namely, Fagus, Fagus-Carpinus, Carpinus-Parrotia and Parratio-Carpinus-Quercus along summer, autumn and winter in Shast-Kalate forest. First, the homogeneous vegetation units were chosen using field records. The bird sampling was conducted using sampling point procedure. The bird species and the number of all observations in relation to each species in each sampling plot were recorded in three seasons. The species diversity indices were calculated using Simpson and Shannon-wiener and evenness was calculated using Camargo indices. Furthermore, the species richness was calculated and compared in four different types of forest cover. Based on the results, the highest diversity index was observed in winter and the lowest in summer. The indices of diversity and richness in summer and autumn were higher in Fagus forest type and in winter were higher in Fagus-Carpinus forest type compared to the other forest types. The highest evenness index was observed in Fagus forest type. Moreover, the Parrotio-Carpinus-Quercus forest type showed the lowest species richness, species diversity and evenness in the three seasons. The results confirmed the effects of season and different forest cover type on the biological diversity of bird community and illustrated that approaching to cold season along Fagus and Fagus-Carpinus forest type increases the biodiversity indices values. The results also highlighted the importance of forest maturity. However, preventing forest exploitation may not be the best solution for biodiversity conservation, but use of some methods like selection cutting is suggested as one of the most appropriate and sustainable solutions for preserving the structure of forest exploitation and creating suitable habitat for bird species and other wildlife populations.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Biodiversity
  • Bird community
  • Season
  • Forest cover type
  • Shast-Kalate forest